مصرف آب را اصلاح کنیم !

توضیح معاون وزیر نیرو درباره کمبود آب و برق؛ کمبود آب را باید مدیریت کنیم

به زعم بسیاری از کارشناسان اقتصادی اصلی ترین بحران سال آینده بی تردید به کمبود آب و برق اختصاص پیدا خواهد کرد. این گمانه زنی تا اندازه ای جدی و مهم به شمار می آید که وزیر نیرو در روزهای پایانی آبان به صراحت نسبت به کمبود آب در سال آینده هشدار داد و اعلام کرد در این رابطه مذاکراتی با رسانه ملی صورت گرفته تا الگوی مصرف شهروندان اصلاح شود. اینکه چرا در حال حاضر با کمبود آب و برق روبرو هستیم و بسیاری از کارشناسان به این موضوع هشدار داده اند سبب شد تا به سراغ علیرضا دائمی، معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو برویم تا او در این رابطه توضیح دهد. دائمی که دارای لیسانس مهندسی آبیاری و آبادانی از دانشگاه ارومیه، فوق لیسانس مهندسی هیدرولیک از موسسه بین المللی دلفت هلند و دکترای هیدرولیک دانشگاه دولتی کان فرانسه است، اعتقاد دارد الگوی مصرف آب و برق باید اصلاح شود تا ما به ازای آن بحرانی که در این رابطه وجود دارد از بین برود.

آنچه در ادامه می آید متن کامل گفت و گوی خبرآنلاین با علیرضا دائمی، معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو است:

موضوعی که این روزها به دفعات شنیده می شود و حتی وزیر نیرو نیز در رابطه با آن هشدار داده بحث کمبود آب و برق در سال آینده است. به عنوان معاون وزیر نیرو گمان می کنید اصلی ترین دلیل کمبود آب و برق در کشور ما چیست؟

در رابطه با آب باید اینطور بگویم که ایران در منطقه ای خشک از جهان قرار گرفته است. حضور ایران در منطقه خشک یک بخش است و در کنار آن باید به خشکسالی ها اشاره کرد که اتفاق افتاده است. چهارده سال است که خشکسالی در کشور تدوام پیدا کرده است. ما شاهد تغییر اقلیم در دنیا هستیم. تغییر اقلیم سبب شده که قسمت هایی از دنیا با طوفان های بزرگی مواجه شوند و در این میان کشور ما با خشکی دست به گریبان است. بر این اساس لازمه چنین شرایطی این است که از میزان آبی که در اختیازر داریم بهترین استفاده را کنیم.

وضعیت بارندگی در ایران طی سال های گذشته چگونه بوده است؟

ما میزان بارندگی هایمان به طور متوسط بین ۱۰ تا ۳۰ درصد کاهش داشته است. از سوی دیگر میزان روان آب های مان ۴۰ درصد کاهش داشت. همچنین باید به این نکته اشاره کنم که حجم سالانه آب ما در حال حاضر به کمتر از ۶۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. در عین حال جمعیت هم افزایش پیدا کرده است. با افزایش جمعیت قاعدتا مردم الگوی زندگی شان تغییر پیدا می کند و مصارف شان بیشتر می شود. این در حالی است که با افزایش مصرف قاعدتا منابع مان نیز محدود می شود.

یک گلایه ای نزد شهروندان وجود دارد و بر اساس آن برخی اعتقاد دارند وقتی موضوع کمبود آب و برق مطرح می شود سریعا مسئولان به مردم هشدار می دهند که صرفه جویی کنند و وظیفه ذاتی دولت برای تامین نیاز آنها نادیده گرفته می شود. تحلیل شما از این گلایه چیست؟

اینگونه نیست که دولت کاری نکند. استحصال آب در همین دو دهه ای که پشت سر گذاشتیم را در نظر بگیرید و تعداد مخازنی که ساخته شد را مورد توجه قرار دهید. مگر می شود که یک ابر شهر تهران که در روز جمعیت آن به ۱۲ میلیون نفر می رسد را ساخت بدون تاسیسات بزرگ مدیریت کرد؟ دولت اینگونه نبوده که بیکار بنشیند. یا در مورد برق هم باید این توضیح را بدهم که ما چهاردهیمن تولید کننده برق جهان هستیم. بر این اساس میزان برقی که تولید می کنیم کفایت نیاز داخل را می دهد. مشکلی که در آب و برق مواجه هستیم این است که مردم باید در اوج مصرف، مقداری مراعات کنند.

در رابطه با تامین برق این سوال وجود دارد که آیا می توان ولتاژ برق را از ۲۲۰ ولت به ۱۱۰ ولت کاهش داد؟

در برخی کشور های دنیا از برق ۱۱۰ استفاده می شود. ما مجموع نیاز مصرفی مان برق ۲۲۰ ولت است. کار بسیار دشواری است که این روند را تغییر داد. به خاطر اینکه تمام دستگاه هایی که در حال حاضر مردم در خانه های شان برای مصرف برق دارند ۲۲۰ ولت است. اینکه بخواهیم از برق با ولتاژ ۱۱۰ استفاده کنیم قاعدتا برای مناطق جدید امکان پذیر است ولی آن هم توصیه نمی شود.

« برق دزدی » اصطلاح عامیانه دیگری است که در رابطه با مشکلات مصرف برق وجود دارد. تحلیل شما از این موضوع چیست؟

این ترکیب را ما استفاده نمی کنیم. این ها استفاده های غیر مجاز است. هم در آب شاهد آن هستیم و هم در مصرف برق وجود دارد. یک عنوانی به نام آب به حساب نیامده در بخش آب داریم و در رابطه با برق میزان تلفاتی هست. آب به حساب نیامده عددی معادل ۲۶٫۵ است. یعنی آبی که ما تولید می کنیم و در شبکه توزیع می شود ۲۶٫۵ درصد آن درآمدی برای وزات نیرو ندارد. در رابطه با برق هم چنین وضعیتی وجود دارد. به ویژه در برخی نقاط جنوب کشور این موضوع مشاهده می شود. مصرف اینگونه برق به شدت خطر دارد. این رویه ها مجاز نیست و هم خطر آفرین است. از سوی دیگر چنین مصرفی در دین ما غیر مجاز است.

شاید به این دلیل که ما الگوی درستی برای مصرف نداریم. در رابطه با آب هم اینگونه است. در زندگی شهری هزینه های بعضا قابل توجهی برای آب مصرفی پرداخت می شود اما در حاشیه های شهر های بزرگ به طور خاص مشاهده می شود با حفر چاه های غیر قانونی برداشت هایی وجود دارد. بر این اساس یک عدم توازن مصرفی شکل می گیرد. یعنی با رفتار های نادرست مصرف قاعدتا اتفاق های ناخوشایندی برای محیط زیست رقم خواهد خورد. در این رابطه نظر شما چیست؟

نزدیک به ده سال است که ما این مشکل را اعلام کردیم. پیش از آن هم مطرح بوده اما در ده سال گذشته که خشکسالی بیشتر شده این موضوع را بیشتر مطرح کردیم. مردم ما در بخش کشاورزی از برق یارانه ای استفاده می کنند. به طور مثال اگر برق ۷۰ تومان تمام می شود ۱۴ تومان به کشاورزان فروخته می شود. بنابراین از ثروت ملی استفاده می شود. وقتی ما چاه غیر مجاز می زنیم و با برق یارانه ای آب بدون حساب را مصرف می کنیم، طبیعتا مشکلاتی ایجاد می کند. این مشکلات جلوه فعلی آن این است که ۱۱ میلیارد متر مکعب بیش از توان سفره های آب زیر زمینی، آب مصرف می کنیم. در برق نیز همین مشکل وجود دارد. همین سبب می شود سرمایه های توسعه ای و سرمایه هایی که باید برای نسل بعدی مان استفاده شود، کاهش پیدا می کند.

یکی از راهکار های تولید برق این روزها بهره مندی از انرژی های خورشیدی است. در ایران چرا از انرژی های خورشیدی به شکل گسترده استفاده نمی کنیم؟

انرژی های تجدید پذیر مزایای بالایی دارد و ما هم در کشورمان شروع کردیم. ولی مادامیکه برق به عنوان یک کالای دولتی است و اقتصادی نیست واقعا سرمایه گذاری در انرژی های نو که پر هزینه است خیلی دشوار است. در کشور ما هر کیلو وات ساعت برق ۲٫۱ سنت است در صورتیکه همین برق در شیلی ۱۱٫۴ است. در ترکیه که در همسایگی ما قرار گرفته ۱۳٫۲ است. مقایسه که می کنیم مشاهده می کنیم هنوز به برق داریم به عنوان یک کالای دولتی نگاه می کنیم. از این جهت اقتصادی نیست.

در شرایطی که ما کمبود برق و آب روبرو هستیم آیا صاردات این محصولات سبب صدمه زدن به اقتصاد مان نخواهد شد؟

نخست اینکه ما صدور آّب در سال ۸۸ را تا سطح تصویب مجلس پیش بردیم، اما انجام نشد. یعنی از کرخه به هیچ کجا آب صادر نمی کنیم. قرار بر این بود که شرکت ثاثلی بیاید اما به اجرا نرسید. اما برق را صادر می کنیم. صادر کننده خوب برق هستیم و درآمد های خوبی دارد. اینکه به مردم می گوییم صرفه جویی کنند چون ثروت ملی است. ما صادرات آب نداریم چون اساسا پر هزینه است اما کمبود آب را داریم که باید مدیریت کنیم تا مصارف مان درست باشد. ما باید به نسل آینده مان فکر کنیم. اگر قرار باشد منابع طبیعی و انرژی که در اختیاز داریم بی رویه مصرف کنیم و اندوخته ای برای نسل آینده نگذاریم، به مخاطره خواهیم افتاد. ما از مولفه هایی در بهره وری انرژی و آب استفاده می کنیم. مولفه اول فرهنگ سازی است. یعنی مردم بدانند که چرا مصرف شان باید بهینه باشد. مولفه دوم مولفه اقتصادی است. یعنی رویکرد مان دولتی نباشد؛ بلکه اقتصادی باشد. مولفه سوم ابزار سازی است. یعنی به طور مثال لامپ های رشته ای را کنار بگذاریم و از لامپ های کم مصرف استفاده کنیم. این مولفه ها باید کنار همدیگر کار می کند. اگر اقتصاد را داشته باشیم و فرهنگ سازی را در نظر نگیریم به نتیجه نخواهیم رسید. این است که ما تمام تلاش مان این است که این محور ها با همدیگر هماهنگ کار کند.

قیمت کنتور خانگی افزایش پیدا کرده است؟

این قیمت افزایش پیدا نکرده بلکه شفاف سازی شده است. در گذشته ما در سه قسمت برای کنتور برق هزینه می گرفتیم. امروز این سه مورد به یک مورد رسیده است. طبیعتا مردم گمان می کنند که هزینه افزایش پیدا کرده است. هنوز این مبلغی که دارد بابت کنتور گرفته می شود هزینه ها را پوشش نمی دهد.