دکترابتکار از عوامل ریزگردها مییگوید

حذف اعتبار اختصاص یافته به حل معضل ریزگردها در کمیسیون تلفیق، واکنش «معصومه ابتکار» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور را به دنبال داشت. اعتراض او به حذف این اعتبار باعث شد تا برخی نمایندگان در مقام پاسخ برآیند و همین مسأله بهانه روزنامه ایران برای گفت و گو با معاون رییس جمهوری شد.

در جدیدترین واکنش به خبر حذف اعتبار ریزگردها در بودجه ۹۴ سید شریف حسینی گفته است که در بودجه ۹۳ مبلغ ۵۵ میلیارد تومان برای مقابله با ریزگردها اختصاص داده شده بود که از این میزان یک ریال هم به خوزستان اختصاص نیافت و از سازمان حفاظت محیط زیست خواسته گزارش هزینه کرد این اعتبار را ارائه کند. نظر شما درباره این ادعا چیست؟

گزارش کامل اعتبارات موجود است. بخشی از این اعتبارات صرف خرید دستگاه های سنجش آلودگی هوا برای ذرات ۲ ونیم میکرونی شده و در ۱۵ شهر خوزستان نصب شده است. بخشی هم از این اعتبارات در استان های دیگر که با معضل ریزگرد درگیر هستند، صرف شده است. اما ۵۵ میلیارد تومان در مقابل اعتباری که برای ساخت سدها داده می شود چیزی نیست. مجلس ۴ هزار میلیارد تومان برای ساخت سد در کشور مصوب می کند اما برای حل ریزگرد که کل ایران را درگیر کرده ۵۵ میلیارد تومان تخصیص می دهد!

 همچنین این نماینده گفته است حذف اعتبار ۶۰ میلیارد تومانی از بودجه ۹۴ ارتباطی با موضوع ریزگردها ندارد، این ۶۰ میلیارد تومان برای آموزش و توانمندسازی جوامع محلی و سازمان های مردم نهاد برای مشارکت در محیط زیست بود یعنی همایش و کارهایی از این قبیل. پاسخ شما به این موضوع چیست؟

یک بخش مهمی از این اعتبار برای کنترل، نظارت و ایجاد هماهنگی دستگاه ها برای کنترل منابع است. مگر می شود بدون کمک جوامع محلی ریزگردها را کنترل کرد. حفظ تالاب و فرهنگ سازی درباره اصلاح الگو هایی که تا به امروز باعث خشک شدن و مصرف بی رویه آب شده اند مگر کارکردی جز احیای منابع و مراتع دارد. توانمندی جمعیت بومی در مناطقی که خشکسالی و ریزگردها آنها را تهدید می کند بخشی از برنامه کنترل و نظارت مسأله است. اصلاح شیوه کشاورزی یکی از اقدامات مهم برای جلوگیری ازمنابع آب و خاک و بیابانی شدن بیشتر کشور است!

یکی از راهکارهایی که از سوی کارشناسان شنیده می شود باز کردن آب سدها به روی تالاب ها و دشت های خشک شده است. از سوی دیگر برخی اعتقاد دارند با توجه به کمبود آب، ممکن است که دولت به این نتیجه برسد که گزینه گرفتن حقابه از دشت ها و سدها را کنار بگذارد. آیا این تصمیم درحد گمانه زنی رسانه ها یا شبکه های اجتماعی است؟

بله دولت به دنبال این موضوع است. یک تفکر قدیمی در تصمیم گیری های ما وجود دارد که در تقسیم آب ابتدا به آب شرب نگاه می کردیم، بعد حقابه کشاورزی را مشخص می کردیم چون با قوت و رزق و روزی مردم ارتباط مستقیمی داشت و بعد هم سهم صنعت را می دادیم، چون اشتغال ایجاد می کرد. در نهایت اگر چیزی می ماند سهم طبیعت می شود. تجربه نشان داده هیچ وقت هیچ چیزی باقی نمی ماند و هماره حوزه ها با کمبود آب رو به رو بود. در نهایت برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی، حاشیه رودخانه ها و خود رودخانه ها باعث معضلات محیط زیستی بسیاری شد. الان بحث بر سر همین حقابه طبیعت است. دولت در تازه ترین تصمیم گیری خود تأمین آب شرب را در همان اولویت اول قرار داده است چون با زندگی جمعیت انسانی سر و کار دارد. اما اگر آب را در چرخه هیدرولوژی (آب و طبیعت) خودش نگه نداریم و آن را نادیده بگیریم هم بخش کشاورزی متضرر می شود و هم صنعت زیان می بیند. الان در جمع مسئولان و تصمیم گیران این درک مشترک حاصل شده است. برای همین در لایحه تالاب ها که سازمان حفاظت محیط زیست تدوین و دولت هم آن را تصویب کرد بعد از آب شرب، اولویت دوم حقابه طبیعت و سفره های زیرزمینی است. این چرخه هیدرولوژی باید بماند تا آبی برای مصرف داشته باشیم. الان این حقابه به رسمیت شناخته شده و در دستور کار دولت قرار گرفته است. این تغییر نگرش در سیاست ها اتفاق مهمی است. باید اول چرخه حیات را حفاظت و بعد برای بهره برداری از آن برنامه ریزی کنیم!

با توجه به وضعیت اورژانسی خوزستان، آیا حقابه تالاب های هورالعظیم و شادگان در دستور تأمین است؟

مصوبه تأمین حقابه تالاب ها به این موضوع اشاره دارد و وزارت نیرو مکلف است به نحوی حقابه تالاب های هورالعظیم و شادگان را رعایت کنید.

این روزها که ریزگردهای خوزستان دوباره خبرساز شده اند، یکی از راهکارها استفاده ازمالچ پاشی است. این راهکار موافق و مخالف خود را دارد. برخی می گویند که با توجه به تالابی بودن کانون های ریزگرد امکان استفاده از مالچ نیست. یک مسأله دیگری هم وجود دارد که در دولت گذشته محل بحث بین وزارت نیرو و منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست شد و آن قیمت مالچ بود با توجه به ارزش افزوده مالچ استفاده از آن برای تثبیت خاک تپه های شنی چقدر امکانپذیر است؟

در کنترل ریزگردها هم بحث مالچ بیولوژی در میان است هم مالچ نفتی. بدون شک مالچ نفتی در تالاب ها کاربری ندارد مگر اضطرار باشد. اما مالچ پلیمری وجود دارد که نیاز به تأییدیه های لازم دارد. باید مشخص شود که مشکلات دیگری به وجود نمی آورد. اگر تأییدیه بگیرد با یک روش تلفیقی در کنار کاشت گیاهان مقاوم به کار برده می شود. دیشب در هیأت دولت ۳۰ هزار هکتار مالچ پاشی و بوته کاری به تصویب رسید.

مشخص است که مالچ پلیمری چه مزیتی بر مالچ نفتی دارد؟

ما از متخصصین و صاحبنظران برای پاسخگویی به این سؤالات دعوت کرده ایم و منتظر پاسخ آنها هستیم.

چرا زمانی که یک بحران زیست محیطی پیش می آید همه به سمت حفاظت محیط زیست می آیند؟ در حالی که عملکرد سایر دستگاه ها معمولاً به ایجاد یک معضل و مسأله در حوزه محیط زیست منجر می شود.

شاید به این دلیل است که حیطه تقسیم مسئولیت ها را خوب نمی شناسیم. همچنین درباره بسیاری از موضوعات اطلاع رسانی کافی به مردم نمی شود. درست که سازمان حفاظت محیط زیست یک دستگاه نظارتی است اما باید قدرت کافی داشته باشد جلوی آسیب ها و تخریب ها را بگیرد و روند توسعه پایدار را دنبال کند تا توسعه بدون آسیب تحقق یابد.

یعنی ریشه این آسیب ها در دستگاه های دیگر است.

مسائل محیط زیست موضوعاتی فرادستگاهی است. مثل ریزگردها که مسأله ای فراملی و فرا منطقه ای است. امروز فقط غرب آسیا با هجوم ریزگردها رو به رو نیست. آفریقا هم با این معضل دست و پنجه نرم می کند. منشأ این ریزگردها هم علل و عوامل متعددی دارد. برخی از آنها به وضعیت آب و هوا و جو جهانی برمی گردد که ارتباطی با هیچ کسی یا دستگاهی ندارد، مثل گرم شدن زمین. بخشی هم به سیاست ها در سطح کشور در مدیریت منابع آب، سدسازی ها، مدیریت رودخانه ها، مدیریت مراتع و زمین های کشاورزی برمی گردد. سیاست هایی که در این محدوده اجرا می شود تأثیر بسیار زیادی روی تالاب و حفاظت از آنها و رودخانه ها خواهد داشت.

 بسیاری پیشنهاد داده اند که دکتر ابتکار برای حل معضل ریزگردها دفتر خود را به خوزستان انتقال دهد، نظر شما درباره این پیشنهاد چیست؟

دفتر من هم در خوزستان است هم در سیستان و هم در سمنان هم در کرمانشاه و هم آذربایجان. چون ما هامون را داریم، ارومیه را داریم، بختگان را داریم. ما همه جا در خدمت محیط زیست هستیم.