ویتامین د

پنجره هایی که به دلیل فرهنگ غلط همسایگی باید با ضخیم‌ترین پرده ها پوشانده شود و در تمام طول روز، فضای خانه از لمس نور طبیعی آفتاب بی بهره بماند. به واقع ما در ایران، از آفتاب می‌گریزیم. تنها منبع غنی از این ویتامین، نور خورشید است و صرفا در اثر مواجهه با آفتاب، سنتز ویتامین D اتفاق می‌افتد که این شیوه دریافت هم در ایران به دلایل عدیده امکان‌پذیر نیست.   

نتایج پژوهش‌هایی که از ابتدای دهه ۸۰ در شهرهای پرجمعیت کشور انجام گرفته نسبت به کمبود شدید ویتامین D در جمعیت این شهرها هشدار می‌دهد. هشدارها که مبتنی بر نتایج تحقیقات درباره جمعیت کودک، جوان و میانسال شهرهای مورد مطالعه بوده حاکی از آن است که کمبود ویتامین D که یکی از ویتامین‌های موثر در پیشگیری از پوکی استخوان، افسردگی، ابتلا به بیماری‌های گوارشی، ابتلا به MS، ابتلا به دیابت، چاقی و فشار خون است اکنون در جمعیت بزرگسال و کودک کشور از میانگین ۵۰ درصد هم فراتر رفته و با وجود آنکه گزارش این کمبود از سال‌های ۸۸ و ۸۹ در اختیار مسوولان تامین امنیت غذایی کشور و غنی‌سازی مواد غذایی از جمله وزارت آموزش و پرورش و دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت قرار گرفته اما تیرنگ نیستانی، سرپرست آزمایشگاه پژوهش‌های تغذیه‌یی به «اعتماد» می‌گوید که هنوز هیچ یک از مواد غذایی با ویتامین D غنی‌سازی نشده است. فقدان ویتامین D در مواد غذایی مصرفی کشور در حالی است که به تایید متخصصان تغذیه، ویتامین D سبب جذب کلسیم و فسفر توسط روده‌ها می‌شود اما با نگاهی به آمار جمعیتی که دچار کمبود ویتامین D هستند می‌توان این پیش‌فرض را نزدیک به یقین دانست که کمبود کلسیم ناشی از دریافت این نوع ویتامین هم در جمعیت کشور رقمی قابل توجه باشد.

آفتاب بر سرمان به وفور می‌تابد

کارشناسان محیط زیست تایید می‌کنند کشورهای واقع در کمربند بیابانی دنیا؛ خاورمیانه و شمال آفریقا، بیشترین میزان دریافت نور خورشید را نسبت به سایر کشورهای دنیا دارند. در حالی که به گفته متخصصان تغذیه، بیش از ۸۰ درصد دریافت ویتامین D از طریق مواجهه با نور آفتاب صورت می‌گیرد و ۱۰ الی ۱۵ دقیقه قرار گرفتن روزانه بدن در مقابل نور بی‌واسطه خورشید می‌تواند نیاز دو هزار واحدی به این ویتامین موثر را تامین کند. نقش مواد غذایی همچون غلات و برخی سبزی‌ها و میوه‌ها، کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم‌مرغ، خامه، جگر، ماهی ساردین و گوشت قرمز و قارچ در این فرآیند فقط ۲۰ درصد اعلام شده اما احتمالا این سوال را باید در خفا مطرح کرد که چرا ۸۰ درصد مردم ایران دچار کمبود ویتامین D هستند. نیستانی در پاسخ به راهکار رفع کمبود ویتامین D می‌گوید: «واقعیت این است که برخلاف بسیاری از ویتامین‌های موجود در مواد غذایی، مقادیر زیادی از ویتامین D در مواد غذایی وجود نداشته و صرفا در ماهی‌های چرب و روغن کبد ماهی به فراوانی یافت می‌شود. مقادیر بسیار کمی از نوع ویتامین D2 در قارچ وجود دارد و مقدار این ویتامین در زرده تخم‌مرغ هم بسیار کم است. تنها منبع غنی از این ویتامین، نور خورشید است و صرفا در اثر مواجهه با آفتاب، سنتز ویتامین D اتفاق می‌افتد که این شیوه دریافت هم در ایران به دلایل عدیده امکان‌پذیر نیست که مهم‌ترین دلیل، مسائل فرهنگی است. آلودگی هوا هم مانع از دریافت ویتامین D شده علاوه بر آنکه استفاده از کرم‌های ضدآفتاب هم مانع از سنتز ویتامین D می‌شود اما عامل مهم، نوع زندگی ما است که وقتی از ساعات اولیه صبح تا پایان غروب در محیط‌های سربسته و فاقد نور طبیعی کار می‌کنیم، از دریافت این ویتامین محروم می‌مانیم.»

دختران دبیرستانی اصفهان، چهار برابر پسران کمبود ویتامین D دارند

نتایج تحقیقی که در سال ۸۳ در شهر اصفهان و از سوی پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شد نشان داد به علت دوری از نور خورشید، کمبود ویتامین D در دختران دبیرستانی شهر اصفهان چهار برابر شایع‌تر از پسران است. بر مبنای نتابج این تحقیق که ۳۱۸ دانش‌آموز، ۱۵۳ پسر و ۱۶۵ دختر در گروه سنی ۱۴ تا ۱۸ سال مورد مطالعه قرار گرفته بودند، کمبود ویتامینD 2/46 درصد گزارش شد که ۱/۷۲ درصد از دختران و ۳/۱۸ درصد از پسران دچار کمبود شدید ویتامین D بودند.

بیش از ۵۰ درصد ایرانیان کمتر از ۴۰ سال، کمبود ویتامین D دارند

مردادماه سال ۸۸، دکتر فرهاد غریب‌دوست ، رییس مرکز روماتیسم ایران بر مبنای نتایج پژوهش انجام‌شده در سال ۸۸ در این مرکز خبر داد که بیش از ۵۰ درصد افراد کمتر از ۴۰ سال کشور از کمبود ویتامین D رنج می‌برند. به گفته وی جمعیت مورد مطالعه در این تحقیق، ۶۸۹ بیمار مراجع به مرکز روماتیسم ایران بودند و کمبود ویتامین D در ۵۴ درصد زنان و ۳۶ درصد مردان کمتر از ۴۰ سال مراجعه‌کننده به این مرکز مورد تایید قرار گرفت. وی همچنین به نتایج مطالعات مشابه پیشین در استان‌های گلستان، خراسان رضوی، فارس، بوشهر و آذربایجان شرقی اشاره کرد و از کمبود ۴۴ الی ۵۴ درصدی ویتامین D در جمعیت مورد مطالعه خبر داد.

نیمی از زنان ایرانی دچار کمبود ویتامین D هستند

آبان‌ماه سال ۹۰، حسین دلشاد، قائم‌مقام پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم، اعلام کرد: بر اساس نتایج مطالعاتی که توسط پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده؛ تقریبا تمام افراد جامعه در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند و حدود نیمی از افراد جامعه به‌ویژه زنان در ایران به کمبود شدید ویتامین D مبتلا هستند. وی دلایل عمده کمبود ویتامین D را نوع تغذیه، آلودگی هوا و چاقی دانست و با اشاره‌یی تلویحی، خورشید را منبع اصلی این ویتامین معرفی کرد. اشاره پنهان او در این جملات خلاصه می‌شد: «مهم‌ترین منبع جذب ویتامین D، پوست بدن است که ۸۰ درصد این ویتامین را از طریق تابش اشعه ماوراء بنفش خورشید دریافت می‌کند. بنابراین کسانی‌که پوست تیره دارند یا اشخاصی که از نور آفتاب محرومند یا افرادی ‌که از کرم ضدآفتاب که مانع جذب شدن ویتامین D است، استفاده می‌کنند، از جذب این ویتامین به واسطه تابش آفتاب بی‌بهره‌اند و فقط ۲۰درصد جذب ویتامین D از طریق مواد غذایی صورت می‌گیرد.»

۸۰ درصد مردم کشور کمبود ویتامین D دارند

دی‌ماه سال ۹۰، مجید حاجی‌فرجی، رییس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور، اعلام کرد: بر مبنای نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در کشور، بیش از ۸۰ درصد مردم دچار کمبود ویتامین D هستند. حاجی‌فرجی در همان زمان اعلام کرد: موثرترین راه جبران این کمبود، غنی‌سازی دوغ مصرفی مردم با ویتامین D است به این معنا که لازم است استانداردهای افزودن مواد مغذی به دوغ تغییر کند تا مردم بتوانند با صرف دو وعده دوغ در روز، هزار واحد ویتامین D دریافت کنند که با این اقدام، ۵۰ درصد از نیاز روزانه مردم به این نوع ویتامین تامین می‌شود. نیستانی به «اعتماد» می‌گوید: «از آنجا که سطح سرم ویتامین D در فصول مختلف متفاوت بوده و در زمستان هم کاهش می‌یابد، برای تعدادی از بیماران مبتلا به دیابت که حدود ۸۰ درصد کمبود ویتامین D داشتند، هزار واحد دوغ غنی‌شده با ویتامین D توزیع کردیم. نتایج این مطالعه و مصرف روزانه دو وعده دوغ غنی‌شده نشان داد که سطح ویتامین D در این افراد تا حد قابل توجهی افزایش یافت، علاوه بر آنکه بسیاری از مشکلات مرتبط با دیابت مثل قند خون یا التهاب و چربی خون بهبود یافت. در واقع یک مداخله تغذیه‌یی ساده، تا حد چشمگیری در وضعیت بالینی این بیماران موثر بود. نتایج فرضیات ما بر تاثیر ژنتیک پاسخ میزبان دیابتی به دریافت ویتامین D هم نشان داد برخی افراد که ژن‌های خاصی را در بدن دارند و حدود ۳۰ درصد از جامعه را دربرمی‌گیرند، ممکن است پاسخ مناسبی به سطوح سرمی ویتامین D نداشته باشند و برای این افراد، علاوه بر توزیع عادی ویتامین D از طریق مواد غذایی غنی‌شده باید مراقبت‌های بیشتری در نظر بگیریم.»

بیش از ۹۰ درصد دانش‌آموزان شهر تهران کمبود ویتامین D دارند

حاجی‌فرجی در نیمه دوم زمستان ۹۰ همچنین از نتایج تحقیقی که از سوی این مرکز و در فاصله سال‌های ۸۶ تا ۸۷ در ۱۲ منطقه شهر تهران انجام‌شده خبر داد که بر مبنای این نتایج، بیش از ۹۰ درصد دانش‌آموزان به کمبود شدید ویتامین D دچار بودند که این کمبود در پسران، ۸۵ تا ۹۰ درصد و در دختران، ۹۰ تا ۹۵ درصد گزارش شده بود. به گفته حاجی‌فرجی، گزارش این تحقیق در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفت و پیشنهاد اعضای انستیتو این بود که شیر و آبمیوه توزیع‌شده در مدارس، با ویتامین D و کلسیم غنی‌سازی شود اما این پیشنهاد هنوز در انتظار طرح در شورای سیاستگذاری سلامت است. نیستانی به «اعتماد» درباره جزییات این تحقیق می‌گوید: «زمستان سال ۸۶ با اجرای یک طرح استانی، ۱۱۰۰ دانش‌آموز دبستانی ۹ الی ۱۱ ساله از ۶۰ دبستان در شهر تهران مورد مطالعه قرار گرفتند و نتایج آزمایش‌های ما نشان داد بیش از ۹۰ درصد کودکان شهر تهران در فصل زمستان دچار درجاتی از کمبود ویتامین D هستند و این مساله بسیار تکان‌دهنده است زیرا وظیفه ویتامین D صرفا تحکیم استخوان‌ها و بافت‌های سخت نیست بلکه پژوهش‌های جهانی نشان داده کمبود این ویتامین در ابتلا به بیماری‌های مزمن، سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های خودایمنی و دیابت موثر بوده و افرادی که در سنین پایین به درجاتی از کمبود ویتامین D مبتلا هستند، به احتمال زیادی به این بیماری مبتلا خواهند شد و در صورت ابتلا، به نوع شدیدتری از بیماری مبتلا می‌شوند. البته نقش ویتامین D را نباید در کاهش پوکی استخوان نادیده گرفت و متاسفانه آمارها نشان می‌دهد که سن ابتلا به پوکی استخوان کاهش یافته است. پس از انجام این تحقیق، طرح غنی‌سازی شیر مدارس با ویتامین D را اجرا کردیم و نشان دادیم که حتی با غنی‌سازی شیر با صد واحد ویتامین D کمبود این ویتامین در کودکان حتی تا حد مطلوب هم رفع نمی‌شود و لازم است استراتژی کمکی برای مقابله با این معضل اجرا شود.»

مردمی که از آفتاب می گریزند

با وجود آنکه ایران کشور بی آفتابی نیست، اما مشکلاتی طی سالیان اخیر سبب شده شهروندان به ویژه ساکنان کلانشهرها که زندگی روزمره فرصت فراغت کمتری برای‌شان باقی می گذارد، چندان مجالی برای ملاقات با آفتاب نداشته باشند. والدینی که از بیم ناامنی خیابان‌ها و تردد دیوانه وار خودروها ترجیح می دهند فرزندان‌شان از آفتاب بی بهره بمانند تا آنکه عطش نگرانی از هر دقیقه‌یی که کودک در خیابان های ناایمن حضور دارد، ایام را بر والدین زهر کند. به دلایل مختلف، اکثریت استخرهای شنا برای بانوان، سرپوشیده و بی نصیب از نور طبیعی آفتاب است. پنجره هایی که به دلیل فرهنگ غلط همسایگی باید با ضخیم‌ترین پرده‌ها پوشانده شود و در تمام طول روز، فضای خانه از لمس نور طبیعی آفتاب بی بهره بماند.

به واقع ما در ایران، از آفتاب می‌گریزیم.

منبع: روزنامه اعتماد